Deze column is gepubliceerd op 20 oktober 2012 in het Parool
Afgelopen dinsdag. Het NOS-20.00 Journaal op Nederland 1 begint. Rob Trip opent met de zin: “De GROOTSTE KUNSTROOF in NEDERLAND van de AFGELOPEN TWINTIG JAAR” Dit is opmerkelijk: zes woorden in de zin krijgen klemtoon. Het effect is, dat we uitstekend kunnen horen wat hij zegt. En aanvoelen dat het belangrijk nieuws is.
Even later zegt hij: “HOE heeft DAT kunnen GEBEUREN, en WAAR moet je met DIE SCHILDERIJEN naar TOE.” Wat blijkt dus: Trip geeft deze grote hoeveelheid klemtonen voortdurend. In een vaste cadans. In de opening doet hij dat en in de rest van het journaal nog steeds; in bijna iedere zin, bij elk bericht. Door een rustig spreektempo toe te voegen, komt zijn presentatie over als buitengewoon betrouwbaar. Bij menig klemtoon laat hij bovendien een klein knikje zien. Zodoende ondersteund hij ook mimisch de nadruk.
Trip gaat nog een stap verder: de volgende dag leest hij het nieuws in diezelfde vaste cadans. Zelfde tempo, zelfde knikjes. Daardoor vult hij onze verwachting in: zijn presentatie is voorspelbaar. Je kunt er op vertrouwen dat hij doet wat hij doet. Ook dat maakt hem zeer betrouwbaar, want je kunt op hem rekenen. Trip ontleent zijn autoriteit dus mede aan zijn voorspelbaarheid.
Deze cadans, los van de inhoud, kent risico’s: het wordt moeilijk, als kijker te weten wat Trip bedoelt. We kunnen één klemtoon per zin aan, twee wordt al lastig. Neem bijvoorbeeld de zin: “Het gaat vandaag regenen, dus ik neem een paraplu mee.” Leg je de klemtoon op “gaat”, dan klink je stellig in je verwachting. Doe je hem op “vandaag”, dan bedoel je impliciet dat het morgen droog blijft. Leg je hem op “ik”, dan klinkt dat als: “Wat jij doet, moet je zelf weten.” Geef je al deze woorden klemtoon, dan is het moeilijk te begrijpen wat je duidelijk wilt maken. Bij het NOS Journaal ligt dat lastig. Zodra Trip bewust één woord klemtoon gaat geven, maakt hij keuzes. Dat komt al gauw over als gekleurd, als een persoonlijke mening. Dat is bij de presentatie van het nieuws niet de bedoeling.